⭐ સાત પગલા ખેડૂત કલ્યાણના યોજના : ગુજરાત સરકારનો ખેડૂતો માટે સર્વાંગી વિકાસનો પ્રયાસ

પરિચય

ભારત કૃષિપ્રધાન દેશ છે અને ગુજરાત રાજ્યમાં પણ મોટાભાગના લોકો ખેતી પર આધારિત છે. ખેડૂતને આધુનિક ટેકનોલોજી, બજારભાવમાં સ્થિરતા, પાકની સાચવણી, સિંચાઈની સુવિધા અને સરકાર તરફથી યોગ્ય સહાયતા મળે તો તે વધુ સમૃદ્ધ બની શકે છે. આ જ હેતુસર ગુજરાત સરકાર દ્વારા “સાત પગલા ખેડૂત કલ્યાણના યોજના” અમલમાં મૂકવામાં આવી છે. આ યોજના ખેડૂતોના જીવન સ્તરને ઉંચું ઉઠાવવા અને ખેતી વ્યવસાયને વધુ નફાકારક બનાવવાનો પ્રયાસ છે.

યોજનાની જરૂરિયાત

ખેડૂતને ઘણી વખત કુદરતી આફત, બજારમાં ભાવ ઘટતા, પાકની સાચવણીની મુશ્કેલી, ખાતર-બીજના ખર્ચા અને ટેકનોલોજીની અછત જેવી સમસ્યાઓનો સામનો કરવો પડે છે. આવા સંજોગોમાં સરકાર તરફથી ચોક્કસ સહાય યોજનાઓ જરૂરી બને છે. “સાત પગલા” યોજના એ ખેડૂતોની આ જ સમસ્યાઓને ઉકેલવા માટે તૈયાર કરાયેલ એક સર્વાંગી પેકેજ છે.

---

સાત પગલાની વિગતો

1. પાક ઉત્પાદન અને સુધારણા

ખેડૂતોને નવી ટેકનોલોજી, સુધારેલા બીજ, માટી પરીક્ષણ, ખાતર સહાય અને આધુનિક ખેતી પદ્ધતિઓ અપનાવવા માટે સહાય આપવામાં આવે છે. આથી ઉત્પાદનક્ષમતા વધે છે અને ઓછા ખર્ચે વધુ પાક મેળવી શકાય છે.

2. સંગ્રહ (Storage) અને મૂલ્યવર્ધન

ખેડૂતોને પાક માટે ગોડાઉન, કોલ્ડ સ્ટોરેજ અને અનાજ ભંડાર બનાવવામાં સહાય આપવામાં આવે છે. સરકાર દ્વારા 50% સુધીની સબસિડી સાથે અનાજ ભંડાર સહાય ઉપલબ્ધ છે. આથી પાક બગાડવાનો ભય ઘટે છે અને ખેડૂતો પાક સાચવીને સારા ભાવમાં વેચી શકે છે.

3. વિતરણ અને માર્કેટિંગ

“ઇ-નામ” જેવી યોજનાઓ દ્વારા ખેડૂતોને પોતાના ઉત્પાદનને સીધું બજારમાં વેચવાની તક મળે છે. સરકાર ખેડૂતોને પરિવહન સહાય (Transport Subsidy) પણ આપે છે જેથી ખેડૂતો પોતાના ઉત્પાદનો દૂરના બજારોમાં વેચી શકે.

4. પશુપાલન અને દૂધ ઉત્પાદન

ગુજરાત સરકાર દૂધ ઉત્પાદન અને પશુપાલન ક્ષેત્રમાં નવી યોજનાઓ શરૂ કરી છે. પશુઓના આરોગ્ય કેમ્પ, ચારો સહાય અને ગૌ આધારિત ખેતી (Cow Based Farming) ને પ્રોત્સાહિત કરવામાં આવે છે. આથી ખેડૂતને ખેતી સિવાય દૂધ ઉત્પાદનથી પણ આવક મળે છે.

5. ખેડૂતોને સહાય અને સુરક્ષા

મુખ્‍યમંત્રી ખેડૂત સહાય યોજના હેઠળ કુદરતી આફતથી પાકને નુકસાન થવા પર ખેડૂતોને વળતર આપવામાં આવે છે. 33%થી વધુ નુકસાન પર પ્રતિ હેક્ટર રૂપિયા 20,000 સુધી અને 60%થી વધુ નુકસાન પર રૂપિયા 25,000 સુધીની સહાય આપવામાં આવે છે.

6. ટેકનોલોજીનો ઉપયોગ

ડ્રોન દ્વારા ખાતર અને દવાઓનો છંટકાવ, સ્માર્ટ સિંચાઈ પદ્ધતિ, સોલાર પમ્પ સેટ જેવી સુવિધાઓ ખેડૂતો સુધી પહોંચાડવામાં આવી રહી છે. “નમો ડ્રોન દિદી યોજના” પણ આ અંતર્ગત છે જેમાં મહિલાઓને ડ્રોન દ્વારા ખેતી સેવા આપવા તાલીમ આપવામાં આવે છે.

7. ખેડૂત માટે નાણાકીય સહાય

ખેડૂતોને સસ્તા વ્યાજે લોન, બીજ-ખાતર પર સબસિડી, કૃષિ સાધનો ખરીદવા સહાય વગેરે આપવામાં આવે છે. સાથે જ સહકારી બેંકો દ્વારા સરળતાથી કૃષિ લોનની વ્યવસ્થા કરવામાં આવી છે.

---

સરકારનો હેતુ

આ યોજનાનો મુખ્ય હેતુ એ છે કે ખેડૂત માત્ર પાક ઉગાડવામાં જ સીમિત ન રહે પરંતુ સંગ્રહ, પ્રોસેસિંગ અને સીધા માર્કેટિંગ સુધી પોતાનું પ્રભાવ વિસ્તારી શકે. આથી ખેડૂતોને મધ્યસ્થીઓ પર આધાર રાખવાનો વારો ન આવે અને તેમના નફામાં સીધી વૃદ્ધિ થાય.

---

ખેડૂતોને મળતા લાભ

• પાકનું ઉત્પાદન વધે છે

• પાકને સંગ્રહ અને યોગ્ય ભાવમાં વેચવાની સુવિધા મળે છે

• પશુપાલનથી વધારાની આવક

• કુદરતી આફતમાં સરકાર તરફથી સીધી સહાય

• ટેકનોલોજીથી ખેતીમાં ખર્ચ ઓછો અને નફો વધુ

• નાણાકીય સહાય અને સરળ લોનની ઉપલબ્ધતા

---

નિષ્કર્ષ

“સાત પગલા ખેડૂત કલ્યાણના યોજના” એ ગુજરાત સરકારનું એક મહત્વપૂર્ણ પગલું છે જે ખેડૂતોને સર્વાંગી વિકાસ તરફ દોરી જાય છે. આ યોજનાથી માત્ર ખેડૂતોનો જ નહીં પરંતુ રાજ્યની અર્થવ્યવસ્થા પર પણ સકારાત્મક અસર પડે છે. ખેડૂતોને હવે માત્ર પરંપરાગત ખેતી પર નહીં પરંતુ આધુનિક કૃષિ અને સંગ્રહણ-વિતરણ વ્યવસ્થાઓ પર પણ ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવાનો અવસર મળી રહ્યો છે. આ યોજના ખરેખર “ખેડૂત કલ્યાણ” ના સ્વપ્નને સાકાર કરતી યોજના કહી શકાય.